Biến đổi khí hậu và khả năng ứng phó của nông hộ: phụ nữ cần được trao thêm quyền tiếp cận thông tin

Trước tác động của xâm nhập mặn đối với sản xuất nông nghiệp tại Đồng bằng sông Cửu Long, vợ và chồng trong cùng một hộ gia đình có cách lựa chọn chiến lược thích ứng khác nhau, chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố. Đây là phát hiện chính từ bài nghiên cứu được công bố trên tạp chí Mitigation and Adaptation Strategies for Global Change (Springer Nature, Q1) vào tháng 2/2025, do nhóm tác giả TS Đặng Lê Hoa và TS Phạm Thị Hồng Nhung – Giảng viên ngành Kinh tế, Khoa Quản trị kinh doanh, Trường Đại học Quốc tế Miền Đông (EIU) và các cộng sự thực hiện.

Nghiên cứu nằm trong dự án về vấn đề thích ứng với xâm nhập mặn trong sản xuất lúa gạo. Dự án được tài trợ bởi Tổ chức Environment for Development (EfD), một mạng lưới toàn cầu các trung tâm nghiên cứu về kinh tế môi trường.

TS Đặng Lê Hoa – Tác giả chính của nghiên cứu

Biến đổi khí hậu đang làm gia tăng hiện tượng xâm nhập mặn nghiêm trọng tại Đồng bằng sông Cửu Long, ảnh hưởng đến năng suất nông nghiệp và sinh kế nông dân. Tuy nhiên, các chiến lược thích ứng được lựa chọn giữa vợ và chồng trong cùng một hộ gia đình lại không giống nhau, do khác biệt về giới trong khả năng tiếp cận thông tin, trình độ học vấn, vai trò xã hội và cơ hội tham gia vào các tổ chức địa phương.

Nhóm nghiên cứu đã khảo sát 117 cặp vợ chồng trồng lúa tại 3 tỉnh ven biển: Tiền Giang, Bến Tre và Sóc Trăng. Sau đó thu thập dữ liệu tách biệt giữa vợ và chồng về: nhận thức, kinh nghiệm, chiến lược ứng phó, mức độ tổn thất, và khả năng tiếp cận các khóa tập huấn, hội nhóm. Đồng thời sử dụng các mô hình hồi quy nhị phân và hồi quy nhị thức âm để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến số lượng và loại chiến lược ứng phó được chọn.

Kết quả nghiên cứu cho thấy vợ và chồng có xu hướng chọn các biện pháp ứng phó khác nhau, cụ thể: vợ nghiêng về thay đổi giống lúa, tiết kiệm nước, đa dạng hóa thu nhập trong khi chồng có xu hướng chọn giảm vụ, chuyển đổi cây trồng và sử dụng công nghệ tưới tiết kiệm. 

Nghiên cứu còn phát hiện trình độ học vấn và việc tham gia vào các tổ chức xã hội có ảnh hưởng rõ rệt đến số biện pháp ứng phó mà người vợ lựa chọn, trong khi yếu tố kinh tế, như thu nhập và thiệt hại mùa vụ,  lại ảnh hưởng nhiều hơn đến quyết định của người chồng.

Bên cạnh đó, nhóm nghiên cứu còn nhận thấy phụ nữ có ít cơ hội tham gia tập huấn và hội nhóm hơn nam giới do rào cản về thời gian, nhận thức xã hội và trách nhiệm gia đình.

Để nâng cao năng lực thích ứng của các hộ nông dân, đặc biệt là phụ nữ, trong bối cảnh biến đổi khí hậu, nghiên cứu đề xuất việc tăng cường giáo dục và xây dựng các chương trình đào tạo phù hợp với phụ nữ nông thôn; cũng như thiết kế chương trình tập huấn linh hoạt về thời gian và địa điểm, giúp phụ nữ dễ dàng tham gia; đồng thời khuyến khích phụ nữ tham gia các tổ chức địa phương như Hội Phụ nữ, Hội Nông dân v.v..  nhằm mở rộng mạng lưới xã hội và kênh tiếp cận thông tin. Ngoài ra, các chính sách ứng phó biến đổi khí hậu cũng cần lồng ghép yếu tố giới trong thiết kế, thay vì áp dụng cách tiếp cận trung lập.

Xem bài nghiên cứu tại: https://link.springer.com/article/10.1007/s11027-025-10204-1